Küresel Kriz Etrafında Şekillenen Kentler

 

Küresel Kriz Etrafında Şekillenen Kentler

 Küreselleşme bir kavramın da ötesinde değişen, gelişen dünyayla beraber yaklaşık son 20 yıl içinde önem kazanan ve çeşitli olayların sebebi ya da sonucu olarak gösterilen sık sık karşılaştığımız bir olgudur. Son 20 yıl içerisinde dünyanın hemen her yerini etkisi aldığını söyleyebiliriz. Bugün dünyanın herhangi bir yerinde üretilen hizmet ya da mallara, dünyanın farklı ülkelerinden aynı kalitede ve aynı standartlarda ulaşabiliyorsak bunun sebebi küreselleşmeden başka bir şey değildir. İki farklı ülke arasında yaşanan krizin sonuçlarından bambaşka ülkeler de etkileniyorsa bunun sebebi de küreselliktir. Küresellik kavramına basitçe ‘sınırların kalkması’ da diyebiliriz.

 Aylardan beri neredeyse tüm dünyanın mücadele ettiği Covid-19 virüsünün yayılarak salgın haline gelmesinin en önemli sebeplerinden biri de küreselleşmedir. Küreselleşme, sayesinde somut ve soyut diye tabir edilen her şey uluslararası olarak hareketlenme sürecine girerek taşınabilir hale geldi, bu şekilde Covid-19 virüsünü de taşınarak küresel bir salgın haline geldi.

 Melbourne Üniversitesi Tasarım Okulu’nda küresel kentsel politika profesörü Michele Acuto’ya göre kentsel tasarım ve halk sağlığının kesişimi giderek daha kritik bir hal alıyor.[1] Bugün baktığımızda Covid-19’un yayılma durumu ile kentlerin planlama biçimleri arasında bir ilişki olduğu tezi literatürde tartışılıyor. Kimi kentlerde kamusal alanlar yoğunlaşmış planlama biçimleri tarafından virüsün yayılmasını daha da kolaylaştırırken, dışa doğru yayılan kentlerde kamusal alanda rastlaşma yoğunluğu da azalacağından dolayı temasa bağlı virüs yayılımı oranı düşük olabilir. Doğru planlama politikalarının salgın hastalıkların yayılmasının önüne geçeceğini 1854 yılında Londra’da Dr. John Snow tarafından yapılan haritalama ve sonrasında yürütülen çalışmalarla beraber kentteki salgının kontrol alınması sayesinde kanıtlanmış oldu.

 Covid-19 salgını sürecinde kentlerin değer algıları da büyük ölçüde değişime uğramıştır diyebiliriz ve belki de birtakım sektörlerde mekansallığın kavramı da değişme sürecine girebilir. Bu salgından önce AVM ve büyük mağazalar alışverişin adeta ana mekânı iken salgın sürecinde toplumun online alışverişe yönelmesiyle mağazalardan çok lojistik süreçleri önem kazandı. İleriki zamanlarda bu firmalar yatırımlarını mağaza odaklı değil de lojistik sistemlerini iyileştirmeye yönelik yapabilir. Bugün kentlere baktığımızda sağlık mekanlarının başrolde olduğunu görebiliriz, süreçten alınan dersler sonrasında devletler sağlık sektörüne daha fazla yatırım yapma çabasına girebilir. Toplumun kamusal alanları terk etme sürecine girmesiyle birlikte sosyallik kavramı da yeni bir boyut kazandı, süreç öncesinde rastlaşma mekânı olarak tanımlanan kamusal alanlardaki insan yoğunluğu azaldı, iletişim ve buluşmalar online ortama taşınmak zorunda kaldı, bu da küçük işletmeleri iflasın eşiğine getirdi. Kentlerde açık yeşil alanlar önem kazandı, insanlar semt ölçeğindeki açık yeşil alanlardan çok daha fazlasına ihtiyaç duydu, bu durum sonraki planlama çalışmalarına olumlu biçimde yansımalıdır. Salgınla kentsel ulaşım da farklı bir döneme girdi. Toplu taşıtların çekiciliği azaldı ve imkânı olanlar özel araç kullanımına yoğunlaştı. Ortaya çıkan durumla ilerideki süreçte merkeze kolay ulaşılabilir, mekanların yürüme mesafesi çevresinde konumlandığı kentler çekici hale gelebilir. Bu salgın daha çok metropol diye tabir edilen sıkışık kentleri tehdidi altına aldı da diyebiliriz.

 Geçmişten bugüne baktığımızda her dönem birbirinden farklı görülen ama aslında temeline indiğimizde birbiriyle aynı çıkış noktasına sahip olan benzer krizlere ev sahipliği yapmıştır ve her kriz arkasında bıraktığı farklılaşma süreciyle beraber tarihe karışmıştır. Covid-19’un da en kısa sürede tarihe karışmasını umut ediyor ve sonraki kentsel planlama çalışmalarının süreçten aldığımız dersler ve fark ettiğimiz eksik noktalarla geliştirilerek devam etmesini diliyorum.

---

[1]

Klaus, Ian. Kadıköy Belediyesi Akademi. Düzenleyen: Özge Güneş Gürsel. 11 3 2020. http://www.kadikoyakademi.org/pandemiler-ayni-zamanda-bir-kentsel-planlama-sorunudur/ (erişildi: 11 10, 2020).